Na początku 2025 roku niemiecki BGH wydał wyrok w sprawie ochrony prawnoautorskiej sandałów marki Birkenstock. Sąd stwierdził, że znanym modelom Birkenstock “Arizona”, “Madrid”, “Boston” i “Giza” nie przysługuje ochrona prawnoautorska. Modele te nie stanowią dzieł „work of applied art” w rozumieniu § 2 ust. 1 nr 4 ust. 2 UrhG, ponieważ firma Birkenstock nie wykazała, że istniejąca swoboda twórcza została wykorzystana w sposób artystyczny.
Okoliczności
W 2023 roku Birkenstock złożył pozew przeciwko trzem konkurentom przed sądem w Kolonii – Tchibo, Bestseller (Dania) oraz Wortmann – operatorowi platformy shoe.com. Pozwani sprzedawali modele obuwia, które były bardzo podobne do modeli powoda. Żądanie obejmowało m.in. zaniechanie naruszeń, udzielenie informacji oraz zapłatę odszkodowania przez konkurentów.
Sąd I instancji w Kolonii (Landesgericht) uwzględnił powództwo i przyznał sandałom Birckenstock ochronę prawnoautorską. Pozwani wnieśli jednak apelację, którą sąd II instancji (Oberlandesgericht) uwzględnił. Zgodnie z uzasadnieniem sądu Birkenstock nie udowodnił, że w produktach istnieje efekt działalności artystycznej, który wykracza poza funkcję zdeterminowaną przez przedmiot. Z tym wyrokiem nie zgodził się Birkenstock zaskarżając wyrok do niemieckiego sądu najwyższego.
Niemiecki BGH wskazał, że dla uzyskania ochrony prawnoutorskiej nie jest wystarczające, aby efekt był „estetyczny” – efekt powinien być „artystyczny”. Sąd w uzasadnieniu stwierdził, że o kształcie sandałów w dużej mierze decyduje ich funkcja. Ponadto zdaniem BGH sandały Birkenstock nie wyróżniają się wystarczająco na tle istniejącego wzornictwa. Według sądu sandały Birkenstock pozostały w sferze rzemiosła i nie sięgnęły sfery sztuki.
Wyrok ws. Birkenstock – konsekwencje dla praktyki
Sandały Birkenstock są głównie chronione wzornictwem przemysłowym. Ochrona zarejestrowanych wzorów przemysłowych dla wskazanych modeli już wygasła (powstały w latach 70-tych XX. wieku). Karl Birkenstock, który urodził się w 1936 roku, aby nadal chronić swoje sandały przed naśladowcami / konkurencją chciał skorzystać z ochrony prawnoautorskiej. Prawo autorskie daje możliwość obrony przed konkurentami przez długi czas – 70 lat po śmierci autora.
BGH w swoim orzeczeniu potwierdził jednak swoje dotychczasowe podejście. Zgodnie z nim, we wzornictwie przemysłowym kluczowe jest ustalenie, czy w zaprojektowanym produkcie istnieje swoboda twórcza, a jeżeli tak – czy została wykorzystywana w sposób artystyczny (a nie tylko estetyczny). Tym samym ochrona prawnoautorska – nawet dla produktów tak znanych jak sandały Birkenstock – nie jest automatyczna.
W przypadku pytań lub wątpliwości – zachęcam do kontaktu: piotr.mijal@prawo-it.pl
